۳ دسامبر ۲۰۲۵- شیرین کننده هایی مانند آسپارتام(موجود در بسته های Equal)، سوکرالوز(Splenda) یا الکل های قندی اغلب به عنوان جایگزین های سالم تر برای غذاهای حاوی شکر تصفیه شده (گلوکز) در نظر گرفته می شوند.
اما این فرضیه با پژوهش های علمی جدید به چالش کشیده شده است، از جمله یافتهٔ اخیر که نشان می دهد سوربیتول - یکی از الکل های قندی – آن قدرها هم که تصور می شد جایگزین بی ضرری نیست.
این مطالعه که اخیراً در مجله Science Signaling منتشر شده است، ادامهٔ خط پژوهشی پروفسور گری پتی در دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس است که اثرات زیان بار فروکتوز بر کبد و سایر سیستم ها را بررسی می کند.
پروفسور پتی، استاد شیمی، ژنتیک و پزشکی در دانشکده ی پزشکی دانشگاه واشنگتن، پیش تر نشان داده بود که فروکتوز پردازش شده در کبد می تواند توسط سلول های سرطانی «ربوده» شود و رشد آن ها را تقویت کند.
تحقیقات قبلی همچنین نشان داده اند که فروکتوز یکی از عوامل کلیدی بیماری کبد چرب است که حدود ۳۰ درصد از جمعیت بزرگسال جهان را تحت تأثیر قرار می دهد.
یافتهٔ شگفت انگیز این پژوهش آن بود که چون سوربیتول اساساً « یک مرحله تا تبدیل به فروکتوز» فاصله دارد، می تواند اثرات مشابهی ایجاد کند.
این پژوهش شامل آزمایش هایی روی ماهی زبرا بود که نشان داد سوربیتول- که اغلب در آب نبات ها و آدامس های کم کالری استفاده می شود و به طور طبیعی در میوه های هسته دار وجود دارد- می تواند توسط آنزیم های روده ساخته شود و در نهایت در کبد به فروکتوز تبدیل گردد.
تیم پروفسور پتی دریافت که مسیرهای متعددی برای تبدیل به فروکتوز در کبد وجود دارد و این مسیرها بسته به الگوهای مصرف سوربیتول و گلوکز فرد و همچنین جمعیت باکتری های روده می توانند متفاوت باشند.
به گفتهٔ پروفسور پتی، اگرچه بیشتر پژوهش ها بر تولید سوربیتول در شرایط پاتولوژیک مانند دیابت (به دلیل بار اضافی گلوکز) تمرکز داشته اند، سوربیتول می تواند پس از غذا خوردن به طور طبیعی در روده از گلوکز ساخته شود. آنزیم تولید کنندهٔ سوربیتول تمایل کمی به گلوکز دارد، بنابراین سطح گلوکز باید بالا باشد تا فعال شود. به همین دلیل تولید سوربیتول عمدتاً با دیابت مرتبط دانسته شده است. اما حتی در شرایط سالم نیز سطح گلوکز در روده پس از غذا خوردن به اندازه ای بالا می رود که تولید سوربیتول را تحریک کند.
پروفسور پتی توضیح داد: «سوربیتول می تواند در بدن به میزان قابل توجهی تولید شود. اما اگر باکتری های مناسبی داشته باشید، مهم نیست. گونه های باکتریAeromonas که سوربیتول را تجزیه می کنند، این الکل قندی را به محصولات جانبی بی ضرر تبدیل می نمایند».
او افزود: «اما اگر باکتری های مناسب وجود نداشته باشند، مشکل ایجاد می شود. زیرا در آن شرایط سوربیتول تجزیه نمی شود و در نتیجه به کبد منتقل می گردد. وقتی سوربیتول به کبد برسد، به مشتقی از فروکتوز تبدیل می شود. این نکته اهمیت دارد که بررسی شود آیا شیرین کننده های جایگزین واقعاً گزینه ای سالم تر نسبت به شکر معمولی هستند، زیرا افراد مبتلا به دیابت و سایر اختلالات متابولیک ممکن است به این محصولات «بدون شکر» متکی باشند».
باکتری های روده در پاکسازی سوربیتول در سطوح پایین – مانند مقادیر موجود در میوه – عملکرد خوبی دارند. اما مشکل زمانی رخ می دهد که مقدار سوربیتول بیش از توان تجزیهٔ باکتری ها شود. این حالت می تواند در اثر مصرف بیش از حد گلوکز (که منجر به تولید سوربیتول زیاد از گلوکز می شود) یا مصرف مستقیم سوربیتول بالا در رژیم غذایی ایجاد گردد.
هرچه مصرف گلوکز و سوربیتول بیشتر باشد، حتی اگر فرد باکتری های مفیدی داشته باشد، این میکروب ها ممکن است در انجام وظیفهٔ خود ناتوان شوند.
پروفسور پتی با شگفتی دریافت که حتی بار پروتئینی مورد علاقهٔ خودش پر از سوربیتول است. او گفت اجتناب از شکر و شیرین کننده های جایگزین روز به روز پیچیده تر می شود، زیرا بسیاری از غذاها ترکیبی از انواع مختلف آن ها را دارند.
پروفسور پتی، نتیجه گیری کرد که «برای روشن شدن مکانیزم دقیق پاکسازی سوربیتول توسط باکتری ها ما به پژوهش های بیشتری نیاز داریم، اما این ایده که الکل های قندی (پلی ال ها) بی ضرر و به سادگی دفع می شوند، ممکن است درست نباشد.ما کاملاً واضح مشاهده کردیم که سوربیتول داده شده به حیوانات در بافت های سراسر بدن آنها تجمع می یابد».
او در پایان گفت: به طور فزاینده ای این موضوع در حال آشکار شدن است که «هیچ جایگزین بی هزینه ای برای شکر وجود ندارد» و بسیاری از مسیرها می توانند به اختلال عملکرد کبد منتهی شوند.
منبع:
https://www.news-medical.net/news/20251203/Sugar-alcohol-sorbitol-may-increase-the-risk-of-developing-steatotic-liver-disease.aspx